Zielony Ład w strategii zeroemisyjności UE
Europejski Zielony Ład zainicjowany w 2019 r. to unijna strategia wzrostu. Stanowi on pakiet inicjatyw politycznych, które mają skierować UE na ścieżkę transformacji ekologicznej, prowadzącej do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Strategia ta jest wkładem UE w porozumienie paryskie, ratyfikowane przez Wspólnotę i wszystkie jej państwa członkowskie, które wyznacza cel utrzymania globalnego ocieplenia na poziomie maksymalnie +1,5°C w porównaniu z poziomem sprzed epoki przemysłowej.
Zielony Ład ma na celu przekształcenie UE w sprawiedliwe i dostatnie społeczeństwo o nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarce. Podkreśla, że walka ze zmianą klimatu wymaga zaangażowania wszystkich sektorów gospodarki, w tym energetyki, transportu, przemysłu, rolnictwa i zrównoważonego finansowania.
W ramach tej strategii Rada Europejska wraz z Parlamentem Europejskim, działając jako współustawodawcy, przyjęły szereg przepisów prawnych, które przekształcają wizję Zielonego Ładu w konkretne działania obowiązujące wszystkie państwa członkowskie. Przykładami takich działań są przepisy dotyczące ekologicznych i inteligentnych wyrobów budowlanych (przyjęte w listopadzie 2024 r.), etykietowania nawozów (przyjęte w lipcu 2024 r.) czy odbudowy przyrody (zatwierdzone w czerwcu 2024 r.).
Zeroemisyjność 2050 – główne założenia
Kluczowym celem Europejskiego Zielonego Ładu jest uczynienie z UE pierwszego na świecie obszaru neutralnego klimatycznie do 2050 r. Oznacza to znaczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Aby to osiągnąć, strategia promuje gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której produkty są ponownie wykorzystywane, naprawiane i poddawane recyklingowi, co prowadzi do zmniejszenia ilości odpadów i ochrony zasobów.
Ważnym elementem dążenia do zeroemisyjności 2050 jest pakiet legislacyjny „Fit for 55”, którego celem jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej do 2030 r. o co najmniej 55 proc. i wytyczenie ścieżki do neutralności klimatycznej w 2050 r.
Pakiet ten ma zapewnić sprawiedliwy społecznie charakter transformacji, utrzymać i zwiększyć innowacyjność oraz konkurencyjność unijnego przemysłu, a także umocnić pozycję UE jako lidera globalnej walki ze zmianą klimatu. Działania te są niezbędne, ponieważ – jak wskazują analizy – w latach 2013-2023 średnia temperatura na świecie wzrosła o +1,22°C, a 80 proc. siedlisk w Europie jest w złym stanie. Przy obecnym tempie zużycia zasobów, do 2050 r. potrzebowalibyśmy aż trzech planet – alarmują ekolodzy. Koszty bezczynności w obliczu zmiany klimatu byłyby znacznie wyższe niż koszty transformacji ekologicznej, szacowane na potencjalne straty do 12 proc. PKB do końca stulecia.
Znaczenie źródeł odnawialnych energii w strategii UE
Transformacja sektora energii odgrywa kluczową rolę w strategii zeroemisyjności 2050. UE dąży do czystszego, bardziej zrównoważonego i energooszczędnego przemysłu. W ramach pakietu „Fit for 55” przyjęto szereg przepisów dotyczących energii, w tym zwiększenie udziału energii odnawialnej do 42,5 proc. do 2030 r. (z możliwością osiągnięcia 45 proc.). Dyrektywa o efektywności energetycznej ma na celu zmniejszenie zużycia energii o 11,7 proc. do 2030 r.
Istotnym aspektem jest również promowanie zrównoważonych paliw lotniczych (zaawansowanych biopaliw i e-paliw) w celu ograniczenia emisji z ruchu lotniczego. Podobnie, inicjatywa FuelEU Maritime ma na celu zmniejszenie intensywności emisyjnej energii wykorzystywanej przez statki poprzez promowanie paliw odnawialnych źródłach energii i niskoemisyjnych w żegludze.
Rozporządzenie w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych (AFiR) ma zapewnić dostęp do sieci infrastrukturalnej umożliwiającej ładowanie zasilaczy pojazdów elektrycznych i tankowanie paliw alternatywnych. Należy rozmieścić stacje ładowania co 60 km oraz stacje tankowania wodoru w węzłach miejskich do 2030 r.
Pakiet „gazowo-wodorowy” ma z kolei na celu stworzenie rynku wodoru i zdekarbonizowanego gazu, promując przejście od gazu ziemnego do gazów odnawialnych i niskoemisyjnych. Wszystkie te działania dążą do zmniejszenie zależności od paliw kopalnych i zwiększenie wykorzystania czystych źródeł energii dla różnych źródeł urządzenia i zastosowań.
Jak UE powoduje „zniszczenie energii”?
Obecne wzorce gospodarcze i konsumpcyjne w Europie, oparte w dużej mierze na paliwach kopalnych, nie są zrównoważone i są szkodliwe dla środowiska i przyrody. Eksploatacja i spalanie paliw kopalnych przyczyniają się do wzrostu emisji gazów cieplarnianych, co prowadzi do zmian klimatu i ekstremalnych zjawisk pogodowych. Zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby wynikające z działalności przemysłowej i energetycznej powoduje uszkodzenie źródeł energii odnawialnej, takich jak ekosystemy leśne i wodne, które są niezbędne do produkcji biomasy i energii wodnej. Degradacja środowiska naturalnego osłabia również zdolność planety do pochłaniania dwutlenku węgla.
Ponadto, wysokie zużycie energii pierwotnej i zasobów prowadzi do wyczerpywania się źródeł naturalnych i degradacji ekosystemów, od których zależy nasze przetrwanie i dobrobyt. Strategia zeroemisyjności ma zatem na celu odwrócenie tych negatywnych trendów poprzez promowanie zrównoważonych praktyk i przejście na czyste źródła energii.
Energooszczędne budynki – kluczowy element polityki klimatycznej
Efektywność energetyczna jest filarem strategii zeroemisyjności UE. Zmieniona dyrektywa o efektywności energetycznej zakłada zmniejszenie zużycia końcowego energii w UE o 11,7 proc. do 2030 r. w porównaniu z prognozami z 2020 r. Nowe przepisy mają skłonić państwa członkowskie do intensywniejszych wysiłków na rzecz oszczędzania energii, zaostrzając obowiązek rocznych oszczędności i zmniejszając zużycie energii w budynkach sektora publicznego.
Istotną rolę odgrywa również dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków, która ma na celu zwiększenie efektywności energetycznej budynków w UE do 2030 r., a docelowo przekształcenie wszystkich istniejących budynków w bezemisyjne do 2050 r.
Od 2030 r. wszystkie nowe budynki mają być bezemisyjne. Poprawa charakterystyki energetycznej budynków, które odpowiadają za znaczną część zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w UE, jest kluczowa dla osiągnięcia celów klimatycznych – przekonują eksperci.
Przyszłość strategii zeroemisyjności UE – perspektywy i wyzwania
Transformacja w kierunku neutralności klimatycznej, realizowana w ramach strategii zeroemisyjności UE, otwiera znaczne możliwości. Należą do nich potencjał w zakresie wzrostu gospodarczego, szanse dla nowych modeli biznesowych i rynków, możliwości tworzenia nowych miejsc pracy i rozwoju technologicznego. Inwestycje w czyste technologie i zrównoważony transport będą stymulować innowacje i konkurencyjność europejskiej gospodarki.
Jednocześnie strategia zeroemisyjności wiąże się z wyzwaniami. Koszty transformacji będą wysokie, wymagając znacznych inwestycji w zmianę modelu gospodarczego.
Niezbędne jest zapewnienie sprawiedliwej i inkluzywnej transformacji, aby pomóc osobom i regionom najbardziej dotkniętym zmianami i nie pozostawiać nikogo samemu sobie. Społeczny Fundusz Klimatyczny ma zaradzić społecznym i dystrybucyjnym skutkom nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji w budownictwie i transporcie drogowym, wspierając gospodarstwa domowe, mikroprzedsiębiorstwa i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji.
Realizacja ambitnych celów strategii zeroemisyjności 2050 wymaga konsekwentnego wdrażania przyjętych przepisów, dalszych innowacji technologicznych, zaangażowania wszystkich sektorów gospodarki i społeczeństwa oraz ścisłej współpracy międzynarodowej. Pakiet „Fit for 55” oraz kolejne inicjatywy legislacyjne stanowią konkretne kroki na drodze do budowania neutralnej klimatycznie, zrównoważonej i prosperującej przyszłości dla Europy.
