Kluczowi interesariusze rynku zrównoważonego transportu w Polsce wspólnie na rzecz opracowania mapy zmian w przepisach, prowadzących do transformacji sektora transportu drogowego w Polsce w kierunku zeroemisyjnym.
W Unii Europejskiej trwają prace nad aktami prawymi, w których proponowane jest wprowadzenie zakazu sprzedaży nowych aut spalinowych od 2035 r. na terenie całej Wspólnoty. Wypracowanie ostatecznego kształtu przepisów będzie procesem długotrwałym i w tej chwili nie można przewidzieć ich docelowej treści, jednak podobnie jak inne państwa członkowskie UE, Polska stoi przed wyzwaniem dekarbonizacji sektora transportu. Zwłaszcza w obecnej sytuacji geopolitycznej i dążeniu do uniezależnienia się od importu paliw stałych, wyzwanie zyskuje na znaczeniu. Podczas 26 Konferencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu w Glasgow (COP26), 33 państwa, w tym Polska, podpisały deklarację na rzecz zakończenia sprzedaży samochodów spalinowych w ww. terminie. Deklaracja polskiego rządu to ważny krok na drodze do dekarbonizacji sektora transportu samochodowego, ale w ślad za deklaracjami powinny teraz zostać uruchomione konkretne działania – w pierwszej kolejności w postaci aktualizacji krajowych celów strategicznych w tym zakresie, a następnie – w dalszej perspektywie – wprowadzenie odpowiednich, wiążących regulacji prawnych.
Projekt „Mapy zmian w sektorze transportu drogowego w Polsce do 2035 r.” ma przyczynić się do stworzenia optymalnych warunków do rozwoju zeroemisyjnego transportu w Polsce oraz zapewnienia powszechnego dostępu do zrównoważonego systemu czystej i inteligentnej mobilności, z korzyścią dla społeczeństwa, klimatu i gospodarki. W ramach opracowania, wszyscy zainteresowani interesariusze rynku zrównoważonego transportu, przeanalizują różne ścieżki przebudowy systemu transportu drogowego w oparciu o pojazdy elektryczne i energię z odnawialnych źródeł. Analiza będzie stanowiła podstawę merytoryczną dyskursu publicznego i dialogu z kluczowymi interesariuszami w zakresie kompleksowej strategii proklimatycznej dla sektora drogowego transportu w Polsce oraz wynikających z niej: rozwoju społecznego i wzrostu gospodarczego. Równolegle zrealizowany zostanie zestaw działań, skierowanych do określonych grup, których celem będzie wsparcie polityk i programów publicznych, a także procesów legislacyjnych w kierunku osiągnięcie przyjętych wskaźników społecznych, gospodarczych i środowiskowych.
Krajowy rynek motoryzacyjny od wielu lat zdominowany jest przez pojazdy z napędem konwencjonalnym, z których dużą część stanowią starsze samochody z silnikiem Diesla. W ostatnich trzech latach tylko nieco ponad 1/3 samochodów sprzedawanych na polskim rynku to pojazdy nowe. Polska jest także największym importerem samochodów używanych w Unii Europejskiej. Od 2000 roku do Polski sprowadzono z zagranicy ok. 16 mln takich pojazdów. Co istotne, średni wiek importowanych aut stopniowo się zwiększa. O ile w listopadzie 2001 roku było to 7,4 roku, to w listopadzie 2020 roku było to już 11,89 roku, co jest historycznym rekordem. Ponadto 48% samochodów było wyposażonych w silniki wysokoprężne. Polska do tej pory nie wprowadziła skutecznych środków przeciwko importowi używanych pojazdów. W efekcie średni wiek samochodów osobowych w Polsce wynosi 14,1 roku, podczas gdy w Unii Europejskiej 11,5 roku. To samo dotyczy pojazdów użytkowych. Średni wiek lekkich samochodów dostawczych w Polsce wynosi 13,6 lat, podczas gdy w Unii Europejskiej 11,6 lat. Polska jest ponadto europejskim centrum ciężkiego transportu drogowego. Posiada największą flotę samochodów ciężarowych w Unii Europejskiej, z których 98% to pojazdy z silnikami wysokoprężnymi. Podobnie sytuacja wygląda w segmencie autobusowym. Nasz kraj posiada największą flotę autobusów w EU, z czego 95% to pojazdy z silnikami spalinowymi. Polska flota stanowi 17,7% całej floty autobusowej UE.
Transport zeroemisyjny w Polsce jest w początkowej fazie rozwoju. Na podstawie „Licznika Elektromobilności” prowadzonego przez PSPA i PZPM, pod koniec kwietnia 2022 r. po polskich drogach jeździło 44 667 elektrycznych samochodów osobowych (z niemal 20 mln wszystkich pojazdów w parku). W pełni elektryczne auta (BEV, ang. battery electric vehicles) odpowiadały za 48% (21 450 szt.) tej części floty pojazdów, a pozostałą część (52%) stanowiły hybrydy typu plug-in (PHEV, ang. plug-in hybrid electric vehicles) – 23 217 szt. Park elektrycznych samochodów dostawczych i ciężarowych liczył 1885 szt. W zakresie infrastruktury ładowania, pod koniec kwietnia 2022 r. w Polsce funkcjonowało 2166 ogólnodostępnych stacji ładowania pojazdów elektrycznych (4217 punktów). 29% z nich stanowiły szybkie stacje ładowania prądem stałym (DC), a 71% – wolne ładowarki prądu przemiennego (AC) o mocy mniejszej lub równej 22 kW.
Rok 2022 to okres szczególnie ważny dla rozwoju rynku e-mobility w Polsce. Funkcjonują programy zachęt dla pojazdów elektrycznych oraz infrastruktury ładowania. Nowelizowano ustawę o elektromobilności i paliwach alternatywnych, podstawowy akt prawnego regulujący bezemisyjny rynek przewozów w Polsce. Ponadto w przygotowaniu jest szereg aktów wykonawczych, które mają na celu doprecyzowanie przepisów ustawowych lub implementację dyrektyw unijnych do polskiego porządku prawnego. Dlatego korzystając ze wskazanych okoliczności konieczna jest intensyfikacja działań i realizacja projektów, które mogą dodatkowo wpłynąć na trendy transformacji polskiego sektora transportowego w kierunku zeroemisyjnym. Za inicjatywy legislacyjne związane z sektorem e-mobilności w Polsce odpowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska, którego przedstawiciele są świadomi wyzwań klimatycznych, politycznych, gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Polska w związku z celami stawianymi przez UE.
Cele dokumentu:
- Zastąpienie na masową skalę ICE w poszczególnych segmentach transportu pojazdami o napędzie elektrycznym (BEV), a w przypadku pojazdów ciężarowych – także wodorowym (FCEV).
- Zapewnienie właścicielom ICE przystępnej cenowo, czystej alternatywy dla ich potrzeb transportowych, co będzie głównym czynnikiem wspierającym dekarbonizację systemu transportowego w Polsce.
- Rozwój infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych w miejscach publicznych, firmach i miejscach zamieszkania oraz rozwój zelektryfikowanego transportu publicznego (BEV, FCEV) i nowych form mobilności.
- Zmiana polskiego miksu energetycznego przy jednoczesnym zwiększeniu zdolności niskoemisyjnej zaspokajającej prognozowany wzrost popytu na energię elektryczną oraz spadek importu paliw kopalnych.
- Operacjonalizacja kierunków zmian sektora transportu drogowego w Polsce i zobowiązanie sektora transportowego i motoryzacyjnego do pozostania w europejskim łańcuchu wartości.
- Systemowe wsparcie procesu dekarbonizacji polskiego sektora transportu osób i towarów na poziomie legislacyjno-administracyjnym, gospodarczo-rynkowym i społeczno-środowiskowym.
